KiVa - antipestprogramma
Een schoolbrede aanpak om pesten te voorkomen en aan te pakken
|
|
Wat is KiVa?
‘Kiva’ is het Finse woordje voor ‘fijn’ of ‘leuk’. Het is ook de naam van een succesvol Fins antipestprogramma. KiVa-scholen zorgen ervoor dat kinderen, leerkrachten en ouders hun school als een veilige, aangename en stimulerende omgeving ervaren waarin pesten minder kans maakt.
KiVa is het eerste wetenschappelijk onderbouwde antipestprogramma waarmee Vlaamse basisscholen, op weg gezet door professionele trainers, aan de slag kunnen gaan. KiVa heeft als doelstelling pestproblemen te voorkomen én aan te pakken en sluit aan bij de eindtermen van het lager onderwijs.
KiVa onderscheidt zich door sterk in te zetten op de kracht van de groep. Pesters mogen zich dan wel richten op een slachtoffer, ze zijn minstens even sterk begaan met het verwerven van een belangrijke positie binnen de groep. Naast pestkoppen en slachtoffers telt zo’n groep ook meelopers, aanmoedigers, verdedigers en buitenstaanders. Pestkoppen volharden in hun pestgedrag omdat ze in meer dan één opzicht voordeel halen uit wat ze hun slachtoffer aandoen. Wie pest maakt (doorgaans) indruk, wint aan invloed en stijgt op het vlak van status en populariteit. Valt de steun van de groep echter weg, dan zien de meeste pesters zich genoodzaakt om in te binden.
Wie pestsituaties wil voorkomen of doen stoppen, richt zich dus best tot de volledige groep. KiVa moedigt leerkrachten en leerlingen aan tot positief omgaan met elkaar en positieve groepsvorming. Vooral de omstaanders krijgen een duw in de rug om hun verantwoordelijkheid op te nemen en er voor te zorgen dat iedereen erbij hoort en niemand wordt uitgesloten of gepest.
Het preventieve luik
Het preventieve luik van het KiVa-programma bestaat onder meer uit een pakket van uitgewerkte lessen, twee educatieve computergames voor leerlingen en een intensieve training voor de leerkrachten. De KiVa-uitstraling van de school (kick-off, affiches, schoolcode, speelplaatswerking) draagt bij tot het succes.
Maand na maand diepen we een thema uit. De thema’s vormen één geheel en werken toe naar de waarden en vaardigheden die schuilen achter de KiVa-code. De KiVa-lessen en -games mikken op een grondige gedragsverandering bij de kinderen en in de groep. Daarom is gekozen voor driesporige aanpak:
- Kennis en inzicht versterken (Ik weet)
- Versterken van sociale vaardigheden (Ik kan)
- Attitude-ontwikkeling in functie van zelfreflectie en eigen keuzes maken (Ik doe)
De KiVa-lesthema's
Thema’s van de lessen voor de leerlingen van het eerste tot en met het derde leerjaar
- Fijn met jou erbij!
- Zie wat ik nu voel
- Onze klas: iedereen hoort erbij!
- Anders is leuk!
- Geen gepest in onze klas!
- Pesten, daar doen we niet aan mee!
- We laten niemand in de steek
- Hier zeg ik STOP!
- De KiVa-code
- KiVa-feest voor iedereen!
Thema’s van de lessen voor de leerlingen van het vierde tot en met het zesde leerjaar
- Wij kiezen voor respect
- Onze klas: een (h)echte groep!
- Goed in contact: zo doe je dat!
- Mediawijs, mediawijzer, mediawijst!
- Zo herken je pestgedrag
- De pijn van pesten
- Pesten doe je nooit alleen!
- Samen zeggen we NEE tegen pesten!
- Wat kan ik doen als ik word gepest?
- KiVa- dat doen we samen!
|
De KiVa-games
De KiVa-games zijn een belangrijk onderdeel van het KiVa-programma. Het gaat om educatieve spellen die aansluiten bij de lesthema’s en die de kinderen, zowel thuis als in de klas, de kans bieden om hun kennis te testen of aan te vullen, een aantal sociale vaardigheden te oefenen en de KiVa-code te leren omzetten in situaties die nauw aansluiten bij de dagelijkse realiteit. De kinderen van klassen 4, 5 en 6 kregen een login voor KiVa-game2. Deze persoonlijke code kan je terugvinden in de schoolagenda. |
|
Gerichte maatregelen: pestproblemen aanpakken
KiVa is een preventief antipestprogramma. De nadruk ligt op het voorkomen van pesten. Toch gebeurt het dat er ruzies ontstaan en dat er wordt gepest. Als dat gebeurt, moeten er stappen worden ondernomen om deze conflicten aan te pakken en het liefst zo snel mogelijk opgelost te krijgen, samen met de leerlingen.
Omdat pestsituaties onderling erg verschillen wordt per situatie bekeken welke aanpak wenselijk is. Sommige pestsituaties worden snel opgemerkt en dan kan het volstaan om de tussenkomst te beperken tot de directbetrokkenen. In andere gevallen sleept het gepest al vele maanden aan en zit het zo diep vertakt in de groep. Een groepsgerichte aanpak lijkt in dat geval meer aangewezen.
In eerste instantie gaan we uit van een niet-confronterende aanpak. De pestende leerlingen worden hier niet aangesproken op hun pestend of pest-ondersteunend gedrag. Wel wordt samen met deze leerlingen bekeken wat ze samen en elk voor zich kunnen doen om de pesterijen die een ander ondergaat zo snel mogelijk te doen stoppen. Het beschutten en veilig stellen is in dit geval het eerste en belangrijkste doel. Kinderen die bij een interventie worden betrokken, spreken concreet een engagement uit en gaan hiermee aan de slag.
De confronterende aanpak is ook oplossingsgericht, maar kiest ervoor de (mede) pestende leerlingen wél aan te spreken op hun respectloze gedrag. De leerlingen waarmee een gesprek wordt aangegaan vernemen op welke manier ze in de fout zijn gegaan en welk pestend gedrag ze hebben gesteld. Ze krijgen niet alleen te horen dat het pestend gedrag moet stoppen. Van hen wordt ook verwacht dat ze zich bij het slachtoffer verontschuldigen en wel op zo’n manier dat het slachtoffer vertrouwen wint en zich opnieuw veilig en verbonden kan voelen. Het spreekt voor zich dat de ouders van alle partijen in dit geval worden betrokken.
De confronterende gesprekken worden steeds door iemand van het KiVa-kernteam uitgevoerd, samen met een andere leerkracht.
Zowel bij niet-confronterende als bij confronterende gesprekken worden opvolggesprekken gepland. Indien nodig wordt de aanpak bijgestuurd. Het is belangrijk dat de klasgenoten, de leerkracht en de ouders van de gepeste leerling de situatie blijven monitoren.
Ouders
Omdat slachtoffers van pesten vaak niet durven praten (bijvoorbeeld uit schaamte of uit angst voor verdere escalatie), weten ouders van gepeste kinderen soms niet dat hun kind wordt gepest. Andersom komt het ook voor dat ouders signalen opmerken maar dat de leerkracht ontgaat wat er aan de hand is. School en ouders kunnen elkaar informeren en wijzen op mogelijke signalen.
Wij vinden het belangrijk ouders als opvoedingspartners bij de schoolaanpak betrekken. Een goede samenwerking tussen school en thuis garandeert niet enkel een sterker leereffect. Het is fijn voor kinderen als ze op school en thuis dezelfde boodschap meekrijgen. Kinderen waarderen duidelijke verwachtingen. Het voelt veiliger, ze leren grenzen (her)kennen en nemen sneller verantwoordelijkheid.
Om de ouders als actieve partners bij het KiVa-gebeuren te betrekken…
Het KiVa-kernteam
De KiVa-werking wordt aangestuurd door het KiVa-kernteam en het zorgteam. Om ervoor te zorgen dat elk KiVa-kernteam zijn verantwoordelijkheid goed kan opnemen, werd voorzien in een intensieve training.
Wat doet het kernteam i.s.m. het zorgteam?
Het KiVa)kernteam:
Ilse Broux
zorg@leefschooldedageraad.be
Sylvie Van Laer
sylvie.vanlaer@leefschooldedageraad.be
Sigrid Van de Velde
sigrid.vandevelde@leefschooldedageraad.be
KiVa is een preventief antipestprogramma. De nadruk ligt op het voorkomen van pesten. Toch gebeurt het dat er ruzies ontstaan en dat er wordt gepest. Als dat gebeurt, moeten er stappen worden ondernomen om deze conflicten aan te pakken en het liefst zo snel mogelijk opgelost te krijgen, samen met de leerlingen.
Omdat pestsituaties onderling erg verschillen wordt per situatie bekeken welke aanpak wenselijk is. Sommige pestsituaties worden snel opgemerkt en dan kan het volstaan om de tussenkomst te beperken tot de directbetrokkenen. In andere gevallen sleept het gepest al vele maanden aan en zit het zo diep vertakt in de groep. Een groepsgerichte aanpak lijkt in dat geval meer aangewezen.
In eerste instantie gaan we uit van een niet-confronterende aanpak. De pestende leerlingen worden hier niet aangesproken op hun pestend of pest-ondersteunend gedrag. Wel wordt samen met deze leerlingen bekeken wat ze samen en elk voor zich kunnen doen om de pesterijen die een ander ondergaat zo snel mogelijk te doen stoppen. Het beschutten en veilig stellen is in dit geval het eerste en belangrijkste doel. Kinderen die bij een interventie worden betrokken, spreken concreet een engagement uit en gaan hiermee aan de slag.
De confronterende aanpak is ook oplossingsgericht, maar kiest ervoor de (mede) pestende leerlingen wél aan te spreken op hun respectloze gedrag. De leerlingen waarmee een gesprek wordt aangegaan vernemen op welke manier ze in de fout zijn gegaan en welk pestend gedrag ze hebben gesteld. Ze krijgen niet alleen te horen dat het pestend gedrag moet stoppen. Van hen wordt ook verwacht dat ze zich bij het slachtoffer verontschuldigen en wel op zo’n manier dat het slachtoffer vertrouwen wint en zich opnieuw veilig en verbonden kan voelen. Het spreekt voor zich dat de ouders van alle partijen in dit geval worden betrokken.
De confronterende gesprekken worden steeds door iemand van het KiVa-kernteam uitgevoerd, samen met een andere leerkracht.
Zowel bij niet-confronterende als bij confronterende gesprekken worden opvolggesprekken gepland. Indien nodig wordt de aanpak bijgestuurd. Het is belangrijk dat de klasgenoten, de leerkracht en de ouders van de gepeste leerling de situatie blijven monitoren.
Ouders
Omdat slachtoffers van pesten vaak niet durven praten (bijvoorbeeld uit schaamte of uit angst voor verdere escalatie), weten ouders van gepeste kinderen soms niet dat hun kind wordt gepest. Andersom komt het ook voor dat ouders signalen opmerken maar dat de leerkracht ontgaat wat er aan de hand is. School en ouders kunnen elkaar informeren en wijzen op mogelijke signalen.
Wij vinden het belangrijk ouders als opvoedingspartners bij de schoolaanpak betrekken. Een goede samenwerking tussen school en thuis garandeert niet enkel een sterker leereffect. Het is fijn voor kinderen als ze op school en thuis dezelfde boodschap meekrijgen. Kinderen waarderen duidelijke verwachtingen. Het voelt veiliger, ze leren grenzen (her)kennen en nemen sneller verantwoordelijkheid.
Om de ouders als actieve partners bij het KiVa-gebeuren te betrekken…
- organiseerden we een KiVa-ouderavond. Op die avond werden de ouders geïnformeerd over KiVa en over de aanpak op onze school.
- informeren we via de maandkalender over de inhoud van de preventieve lessen.
- worden alle ouders met kinderen op de lagere school uitgenodigd om samen met hun kind(eren) de educatieve KiVa-games te bekijken en regelmatig in gesprek te gaan over wat er in de KiVa-lessen aan bod komt.
- is er deze KiVa-pagina op de website.
- is er een digitale oudergids: https://www.kivaschool.nl/ouders/ .
Het KiVa-kernteam
De KiVa-werking wordt aangestuurd door het KiVa-kernteam en het zorgteam. Om ervoor te zorgen dat elk KiVa-kernteam zijn verantwoordelijkheid goed kan opnemen, werd voorzien in een intensieve training.
Wat doet het kernteam i.s.m. het zorgteam?
- Acties en initiatieven kaderen binnen de KiVa-werking
- Teamvergadermomenten organiseren over KiVa: verduidelijken visie, speelplaatsbeleid, afspraken …
- Organiseren en opvolgen leerlingbevraging
- Leraren ondersteunen bij het oplossen van pestproblemen
- Gesprekken met leerlingen + opvolging
- Onderzoeken en oplossen van aangemelde pestproblemen (in eerste instantie bij voorkeur de klasleraar)
- Participeren aan MDO’s (leerlingbespreking) waarin pestproblemen worden besproken.
- Participeren aan gespreksmomenten met ouders van gepeste of pestende leerlingen.
- Zichtbaarheid op school
- Deelnemen aan nascholingen en terugkomdagen van KiVa
Het KiVa)kernteam:
Ilse Broux
zorg@leefschooldedageraad.be
Sylvie Van Laer
sylvie.vanlaer@leefschooldedageraad.be
Sigrid Van de Velde
sigrid.vandevelde@leefschooldedageraad.be